Hekim Bereket Tuhfe-i Mübarizi : Metin – Sözlük Haz. Binnur Erdağı Doğuer, Ankara, Türk Dil Kurumu yay., 2013 (488 s.; 21-124 s. metin, 125-238 s. dizin/sözlük, 243-486 s. tıpkıbasım)

Ön Söz’den

Türkiye Türkçesinin tarihsel dönemlerinden ilkini oluşturan Eski Anadolu Türkçesi Dönemi, Türkçe eserlerin ortaya çıkması açısından oldukça verimli bir dönemdir.
Çoğunlukla İslami, edebi eserlerin yazıldığı ve çevrildiği Eski Anadolu Türkçesi Dönemi’nde tıp eserlerinin de işlendiği, bu konuda eserler yazıldığı ve çevrildiği görülmektedir. Genellikle İslami, edebi eserlere göre daha sade bir dilin kullanıldığı bu eserlerde çeşitli organ adları, hastalık adları ve hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların bileşimindeki bitkilerin adları bulunmaktadır ve bu nedenle tıp eserleri, dönemin söz varlığının belirlenmesi açısından önemli birer kaynak durumundadırlar.
Ancak bugüne kadar, Türkçe için çok önemli birer kaynak olan bu eserlerin bir kısmının tam metni yayımlanmıştır. Bu konudaki ilk yayın, Bedi N. Şehsuvaroğlu’nun yazı çevrimini yaptığı, Türk Tarih Kurumu tarafından 1961 yılında basılan Eşref bin Muhammed’in Haza’inü’s-Sa‘dat’ıdır. Daha sonra, Z. Önler’in hazırladığı, çeviri yazısı 1990 yılında Türk Dil Kurumu, sözlüğü ise 1999 yılında Simurg Yayıncılık tarafından yayımlanan Hacı Paşa Müntahab-ı Şifa, İlter Uzel’in hazırladığı, Türk Tarih Kurumunca yayımlanan Şerefeddin Sabuncuoğlu Cerrahiyyetü’l-Haniyye, Muhammet Yelten’in 1993 yılında yayımladığı Şirvanlı Mahmud Kemaliyye, Sadettin Özçelik’in hazırladığı, Atatürk Kültür Merkezi yayını Kitabü’l Mühimmat, Bülent Özaltay ve Abdullah Köşe’nin hazırladığı, Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği tarafından yayımlanan Mehmed bin Ali Terceme-i Cedide fi’l-Havassi’l-Müfrede, Mustafa Canpolat ve Zafer Önler’in hazırladığı, Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanan İshak bin Murad Edviye-i Müfrede, Ali Haydar Bayat’ın hazırladığı, Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği tarafından yayımlanan, Muhammed bin Mahmud Şirvani Mürşid, Abdullah bin Yusuf bin Ahmed el Mardani’nin Kitabu’l-Müntehab fi’t-Tıb ve Kemaliyye, Nadir İlhan’ın Eşref b. Muhammed, Haza’inü’s-Sa’dat ve son olarak Paki Küçüker tarafından hazırlanan Mücerreb-Name adlı eserleri sayabiliriz.
Bunlar dışında, tıp sesrleri üzerinde Tıp tarihi ve Türk dili alanlarında yapılmış az sayıda lisans ve doktora tezi bulunmaktadır.
Bu dönemin söz dağarcığının oluşturulması ve dil özelliklerinin belirlenmesi metin çalışmalarına dayandığından ve yukarıda da değinildiği gibi, bu alandaki metinlerin çoğu gün ışığına çıkmadığından bu yönde katkı olması amacıyla yaptığımız bu çalışma 1 Giriş, 2. Metin ve 3. Dizin olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Öncelikle sağlam bir metin oluşturmak için metnin bilinen iki nüshasını karşılaştırarak metni kurmaya çalıştık. Çözümleyemediğimiz yerleri, orijinal biçimlerini vererek veya (...) ile belirtme yolunu seçtik.
Dizinde ise metnimizde geçen sözcüklerin anlam ve kökenleri verilmiş, ekler dil bilgisel sıraya konulmuştur.

Binnur Erdağı Doğuer
Ankara 2013

İÇİNDEKİLER