Osmanlıda Gökküresi Kullanımı /Osman Saib Efendi’nin Ta’lîmü’l-Küre Risalesi
Hazırlayanlar: Atilla Bir, Burak Barutçu, Mustafa Kaçar
İstanbul 2012, 99s.

Önsöz

5

Giriş

7

Müneccimbaşı ‘Osman Sâ’ib Efendi hayatı, ailesi ve çalışmaları

9

Ta’lîmü’l-Küre Risalesi yorumu

15

Giriş

15

Birinci Kısım: Güneş derecesinin (derece-i şems) belirlenmesi

19

İkinci Kısım: Küre ile güneş yüksekliğinin (‘irtifa-i şems) belirlenmesi

20

Üçüncü Kısım: Güneş eğikliği (şems meyli) ve bahar açısının (mutâli’-i istivâ’iyye) belirlenmesi

21

Dördüncü Kısım: Bir yere ilişkin enlemin (‘arz-ı belde) belirlenmesi

22

Beşinci Kısım: Güneş’in doğuşu (tulu’-i şems) ve öğle vaktinin (vakt-i zuhr) belirlenmesi)

23

Altıncı Kısım: Güneş Doğu açısının (si’a-i maşruk-ı şemsiye) belirlenmesi

24

Yedinci Bölüm: Güneş yüksekliğinden zamanın (sâ’at-i vakt) belirlenmesi

25

Sekizinci bölüm: Belirli bir yüksekliğe ilişkin Güney açısının (semt) belirlenmesi

26

Dokuzuncu Bölüm: Kıble yönü ya da kıble Güney açısının (semt-i kıble) belirlenmesi

26

Onuncu Bölüm: Yıldızlara (kevâkib) ilişkin bazı küresel işlemler

27

Son: Ay tutulması gözlenerek (husuf-i kameri rasadı) bir yere ilişkin boylamın (tul) belirlenmesi

29

Foreword

31

Introduction

32

‘Osman Sâib Efendi, his life, family and works

34

Commentary on Ta’lîmü’l-Küre

39

Introduction

39

Part one: Determining the degree of the Sun (derece-i şems)

44

Part two: Measuring the altitude of the Sun (irtifa-i şems) using the globe

45

Part three: Measuring the Sun’s declination (şems meyli) and right ascension (mutâli’-i istivâ’iyye)

46

Part four: Determining the lattitude (‘arz-ı belde) of a place

46

Part five: Calculating sunrise (tulu’-i şems) and noon (vakt-i zuhr)

48

Part six: Calculating the Sun’s ortive amplitude (si’a-i maşruk-ı şemsiye)

48

Part seven: Calculating the time (sâ’at-i vakt) from the altitude of the Sun

49

Part eight:  Calculating the South amplitude of a specific altitude (semt)

51

Part nine: Calculating the Qibla or the southern amplitude of the Qibla (semt-i kıble)

51

Part ten: Making some calculations relating to the stars (kevâkib) using the globe

52

Final part: Observing a lunar eclipse (husuf-i kameri rasadı) and finding the longitude (tul) of a given place

55

Ta’lîmü’l-Küre Risalesi çeviriyazısı / Transcription of Ta’limü’l-Küre

57

Ta’lîmü’l-Küre Risalesi tıpkıbasımı / Facsimile of Ta’limü’l-Küre

67